De uit breuksteen opgetrokken walmuur van Heerlen werd in 1244 aangelegd als verdedigingsmuur van de toenmalige militaire vesting die bekendstaat als de vesting Herle.
De huidige omwalling bestaat vooral uit ondergrondse restanten. Bij de sacristie, niet zichtbaar vanaf de straat, is nog een stuk van ca. dertig meter walmuur in oorspronkelijke staat behouden. Dit laatste restant is volgens Monumentenzorg het oudste nog overgebleven stuk walmuur van Nederland.
De muur liep om de Sint-Pancratiuskerk heen en werd aan de buitenzijde omsloten door een twaalf meter brede stadsgracht, waarvan de laatste delen (op de Bongerd) rond 1899 werden gedempt. De loop van de oorspronkelijke stadswal en gracht is tegenwoordig nog in het stratenplan van het centrum van Heerlen te herkennen.
De panden gelegen aan de Pancratiusstraat, zoals bijvoorbeeld de pastorie van de Pancratiusparochie uit 1901 en het gebouw van ABN AMRO uit 1977, zijn gebouwd op de locatie van de gedempte gracht. De terugsprong in de huidige oostelijke pleinwand markeert de plaats van de oorspronkelijke walmuur. In maart 2018 is op een nagebootst stuk muur op het Pancratiusplein een maquette geplaatst met een reconstructie van Heerlen in de Middeleeuwen. In de bestrating van het plein is globaal aangegeven hoe het cirkelvormige verloop van walmuur en stadsgracht er moet hebben uitgezien. In de reconstructie is te zien dat deze walmuur drie poorten had: de Veemarktpoort aan de noordzijde van de Schelmentoren, de Gasthuispoort of Keulsepoort in de nabijheid van de Gasthuisstraat en de Maastrichtsepoort of Kerkhofpoort in de buurt van de genoemde maquette.
