De familie Hoen (Hune) wordt al in de 12e eeuw genoemd. Al vòòr 1388 werd in de archieven een ‘Gebrookhoes’ genoemd. In 1388 werd het dorp ‘In ghen Broeck’ afgescheiden van Heerlen.
Midden 18e eeuw had het geslacht Van Hoensbroek door erfenis haar bezittingen uitgebreid met de kastelen Hillenraad en Bleyenbeek en via de vrouwelijke lijn had zij de graventitel verworven.
Het hele complex heeft vier torens: een vierkante en een ronde hoektoren en de poortvleugels hebben nog twee vierkante hoektorens. De oorsprong van het kasteel lag op de plaats waar nu de derde binnenplaats ligt. Het buitenaanzicht dateert uit de 17e eeuw. In deze eeuw werden het grootste gedeelte van het herenhuis, de slothoeven, de economiegebouwen, de poorthuizen en de bruggen gebouwd naar het ontwerp van architect Matthieu Dousin uit Visé.
Nadien stond het kasteel vaak leeg. In de eerste helft van de 19e eeuw werden nog herstelwerkzaamheden uitgevoerd. Daarna niet meer.
Pastoor Röselaars van Hoensbroek heeft in de twintiger jaren de Vereniging Ave Rex Christe opgericht. Deze vereniging, nu stichting, heeft het kasteel in 1927 gekocht en is nog steeds eigenaar.
Kasteel Hoensbroek bestaat tegenwoordig uit een door grachten omgeven kasteel met twee zeer grote U-vormige voorburchten. In de U-vormige voorburchten zijn conferentiezalen en horecagelegenheden ondergebracht.
In het eigenlijke kasteel zijn de zalen en kamers ingericht naar de stijl van de periode waarin zij zijn gebouwd. Dit gedeelte is als museum te bezichtigen. Kasteel Hoensbroek is een van de grootste en best bewaarde kastelen in de regio Maas-Rijn.
