Het oudste object dat Rijksmonument werd is “het terrein met daarin de resten van een Romeins badgebouw uit de jaren 63-73 na Chr.”, waarmee het het oudste stenen gebouw van Nederland is. De thermen van Heerlen zijn in 1977 overbouwd met het Thermenmuseum. De oud-archivaris Peters ontdekte het badhuis al in 1935 en schreef er een artikel over in de Maasgouw van maart 1936. De ontdekking werd definitief op 18 juni 1940 toen een boer bij het omploegen van het land vier fragmenten van Romeinse zuilen aantrof. De amateur-archeoloog en arts H.J. Beckers en prof. dr. A.E. van Giffen uit Groningen leidden de opgraving. Het belang van de vondst werd meteen ingezien en plannen voor een overkapping van de opgraving werden toen al gemaakt door de tijdens de opgraving aanwezige architect Peutz.
Het badhuis meet ongeveer vijtig bij vijftig meter en is het grootste van Nederland. Vermoed wordt dat rond 175 de Chauken of een andere plunderende Germaanse stam Coriovallum verwoestten en dus ook het badhuis. Het Xantense raadslid Marcus Sattonius Lucundus zorgde voor de restauratie van de Heerlense thermen. Een bij opgravingen ontdekte wijsteen met een inscriptie herinnert aan zijn betrokkenheid bij het herstel.
De overdekt te bezichtigen basis van de Heerlense Romeinse thermen kende sinds de openlegging in 1977 behoorlijk wat verval. Vervolgens is een plan opgesteld ze terug te brengen naar de toestand waarin deze in 1940 zijn opgegraven. De restauratie is in 2017 gestart. De eerste fase bestond uit het schoonmaken en vastzetten van losgeraakte stenen en stucwerk. De tweede fase was veel ingrijpender met de complete reconstructie van kapotte vloeren, uitgebroken muren en verdwenen bogen. Het pand zal worden omgebouwd tot het Romeins museum De Thermen op basis van een ontwerp van architectenbureau Kraaijvanger Architects in combinatie met TomDavid Architecten.
